Objectbeschrijving
Kasteel Wittem bestond oorspronkelijk uit een landgoed met oprijlaan tot het kasteel, een poortgebouw, boerderij met schuren, een molen en een economiegebouw. Het kasteel is sinds 1967 in het monumentenregister ingeschreven als ‘complex met een ronde hoektoren, kasteel van kiezelzandsteen, 15e-eeuws’. Het geheel staat op een waterrijke bodem, vroeger waren er verschillende vijvers en grachten als aftakking van de Geul. De Geul maakt onderdeel uit van het landgoed en kruist zich verderop met de Sinselbeek. Het park heeft classicistische elementen, het kasteel heeft een neogotische stijl. De zuidwestzijde van het kasteel heeft een grote ronde toren op de hoek. De binnenplaats is toegankelijk met een klassieke rotonde. Een periode leek het meer op een nutstuin met grote moestuingedeeltes. Er was ook een kas gebouwd tegen de zuidvleugel, deze is er nu niet meer.
De klantvraag
De klant vraagt Klement Rentmeesters te helpen de exploitatie van het landgoed te verbeteren is. Het gaat daarbij vooral om de gebouwen die in gebruik zijn als hotel en restaurant. De opdrachtgever vraagt zich af of het aantal hotelkamers is uit te breiden door het koetshuis bij het hotel te betrekken. Gevraagd wordt uit te zoeken welke subsidiemogelijkheden er zijn voor het beheer van de gebouwen en het park.
Onze aanpak
Klement Rentmeesters begon met het uitvoeren van een herbestemmingsonderzoek. Kasteel Wittem biedt door zijn goede staat van onderhoud en centrale ligging in het dorp in principe een breed scala aan mogelijke nieuwe functies. Het rijksmonument is momenteel in gebruik als hotel met restaurant maar vanwege de beperkte overnachtingscapaciteit is het exploitatiemodel onvoldoende winstgevend om het voortbestaan ook op lange termijn te garanderen. Dit is de aanleiding voor een herbestemmingsonderzoek waarbij waardige mogelijkheden zijn verkend die passen bij de aanwezige authentieke kwaliteiten van het kasteel.
De vraag daarbij is; welke exploitatie zou ertoe te voegen zijn? Is het idee mogelijk om in het koetshuis nog zes hotelkamers te maken? Is het haalbaar om de tuin en het park ook als rijksmonument te rangschikken, zodat er meer kans is op subsidie voor onderhoud? Voor het onderhoud van het kasteel is de subsidie instandhouding monumenten (SIM) aangevraagd voor de periode van zes jaar. Daarnaast adviseren we over de tuin en het park. We maken een jaarlijks onderhoudsplan. Om voor subsidie voor het tuinonderhoud in aanmerking te komen, zou het park geregistreerd moeten zijn als rijksmonument. Zou dit mogelijk zijn voor de tuin en het park van kasteel Wittem? Voor dit onderzoek is het belangrijk te achterhalen hoe de oorspronkelijke elementen van de tuin nog in de huidige vorm herkenbaar zijn. Het park De huidige tuinaanleg is begonnen bij de heer Merckelbach.
De laatste aanpassing van het park in de twintigste eeuw werd begeleid door landschapsarchitect W. van Heukelom. In 1731 is een complex van visvijvers door Ferdinand van Plettenburg aangelegd, tegelijk met de Wittemer Allee. Deze langgerekte vijvers lagen aan weerszijden van de Allee, een negende vijver werd naast het kasteel aangelegd. Een van deze vijvers werd door de molen in gebruik genomen, als molenvijver. Deze watervoorziening naar de Wittemermolen was een verplichting voor kasteel Wittem, zo bleek uit een oud contract van erfdienstbaarheid. Het bijzondere is dat de vijvers zich van oudsher vullen met kwelwater; bronwater dat vanuit de bodem opkomt vanwege de ligging aan de Geul. Dit kwelwater is heel zuiver. Twee van deze vijvers zijn nog aanwezig. We hebben het landgoed gerangschikt onder de Natuurschoonwet 1928, zodat er belangrijke fiscale voordelen zijn.
Het beheer en onderhoud Het vast dagelijks beheer wordt door Klement Rentmeesters verzorgd. Hierbij regelen we alle zaken zoals het onderhoud van de tuin, het gebouw, het park en de waterpartijen. De contacten met alle externe betrokkenen zoals met de gemeente, de provincie en de buren horen daar ook bij. Er is officieel boom technisch onderzoek gedaan volgens VTA-methode (Visual Tree Assessment). Dit onderhoud wordt ook verplicht vanuit veiligheidsredenen, wanneer het object is opengesteld voor publiek. Het boom technisch onderhoud wordt uitbesteed aan een extern bedrijf. We begeleiden al deze processen.
Tot vandaag de dag is er elke dag een tuinman aan het werk. Een fietspad De Wittemer Allee naar Wijlre is een drukke weg zonder fietspad. Vanuit de provincie is het traject gestart deze weg fietsveilig te maken. Dit pad kan aan weerszijden van de weg worden gemaakt, maar dit behoort tot het grondgebied van kasteel Wijlre. Hier zou kasteel Wittem dan grond voor af moeten staan. Deze onderhandelingen met de provincie worden ook uitgevoerd door Klement Rentmeesters. Wat het fietspad betreft is uiteindelijk gekozen om het pad aan de oostzijde van de Wittemer Allee aan te leggen. Daardoor wordt voorkomen dat het landgoed over de gehele lengte grond moet afstaan.
Resultaat
Kasteel Wittem heeft momenteel een rendabele exploitatie, het hotel heeft een upgrade gekregen. Het bedrijf zich richt tot een hoog segment. Kenmerkend voor een rentmeester is om het gehele landgoed te beheren, de zakelijke en praktische kant. Onderhoud aan gebouwen, tuin en park en water en alles wat erbij komt kijken. De Subsidie Instandhouding Monumenten is voor de gebouwen aangevraagd en de rangschikking van het park onder de Natuurschoonwet 1928 is een feit. Dit zijn de zaken die Klement Rentmeesters op kasteel Wittem heeft geregeld, of in gang heeft gezet en zal voortzetten. We blijven als rentmeester actief voor alle vraagstukken die zich op het landgoed afspelen. We ontzorgden de eigenaar daarbij volledig.
Geschiedenis kasteel Wittem
Wittem was vroeger de grootste gemeente van Nederland. Dit had te maken met de ligging tussen Maastricht en keizerstad Aken. De rijksweg hiertussen heette vroeger de Oude Akerweg, dit was een heirweg, een verharde lange afstandsweg aangelegd door de Romeinen. Wittem betekent het huis ‘heim’ bij de eik. Kasteel Wittem is bijzonder vanwege de hoge cultuurhistorische waarden met een historie die teruggaat tot omstreeks 1100 en mogelijk zelfs nog ouder. Gesuggereerd is dat hier al een vroegmiddeleeuwse curtis gestaan heeft, een hof. Het kasteel is in de loop der tijd, onder andere door oorlogshandelingen, zwaar beschadigd geweest. Van het huidige kasteel, dat bestaat uit twee haaks op elkaar staande vleugels met een toren, wordt de westvleugel als 13e- eeuws beschouwd. Tot 1220 was de grond van het kasteel in eigendom van de St. Jacob abdij in Luik.
De Julemonts, een familie uit Luik, kocht deze grond en breidde het bestaande object uit tot een kasteel met een grote stenen toren. Door de jaren heen werd kasteel Wittem een sterke burcht met zeven torens. Karel de Vijfde heeft er nog overnacht de dag voordat hij in Aken tot keizer gekroond werd. In 1679 is een gedeelte vernietigd door Franse troepen. Sinds 1764 woonde familie Merckelbach op het kasteel en restaureerden het naar de neogotische staat. Zij hebben ook het park aangelegd rondom het kasteel. In 1968 werd het kasteel een restaurant, tegenwoordig uitgebreid met een exclusief hotel. Het poortgebouw staat nog apart ingeschreven in het monumentenregister als ‘SLOTHOEVE van natuursteen en baksteen, ten dele met speklagen van mergel. Voormalig poortgebouw met dichtgemetselde spitsboogdoorgang, waarboven een nis in gebeeldhouwde omlijsting, 16e- eeuws’.
