Objectbeschrijving

Kasteel Wittem bestond oorspronkelijk uit een landgoed met oprijlaan tot het kasteel, een poortgebouw, boerderij met schuren, een molen en een economiegebouw. Het kasteel is sinds 1967 in het monumentenregister ingeschreven als ‘complex met een ronde hoektoren, kasteel van kiezelzandsteen, 15e-eeuws’. Het geheel staat op een waterrijke bodem, vroeger waren er verschillende vijvers en grachten als aftakking van de Geul. De Geul maakt onderdeel uit van het landgoed en kruist zich verderop met de Sinselbeek. Het park heeft classicistische elementen, het kasteel heeft een neogotische stijl. De zuidwestzijde van het kasteel heeft een grote ronde toren op de hoek. De binnenplaats is toegankelijk met een klassieke rotonde. Een periode leek het meer op een nutstuin met grote moestuingedeeltes. Er was ook een kas gebouwd tegen de zuidvleugel, deze is er nu niet meer.

De klantvraag

De klant vraagt Klement Rentmeesters te helpen de exploitatie van het landgoed te verbeteren is. Het gaat daarbij vooral om de gebouwen die in gebruik zijn als hotel en restaurant. De opdrachtgever vraagt zich af of het aantal hotelkamers is uit te breiden door het koetshuis bij het hotel te betrekken. Gevraagd wordt uit te zoeken welke subsidiemogelijkheden er zijn voor het beheer van de gebouwen en het park.

Onze aanpak

Klement Rentmeesters begon met het uitvoeren van een herbestemmingsonderzoek. Kasteel Wittem biedt door zijn goede staat van onderhoud en centrale ligging in het dorp in principe een breed scala aan mogelijke nieuwe functies. Het rijksmonument is momenteel in gebruik als hotel met restaurant maar vanwege de beperkte overnachtingscapaciteit is het exploitatiemodel onvoldoende winstgevend om het voortbestaan ook op lange termijn te garanderen. Dit is de aanleiding voor een herbestemmingsonderzoek waarbij waardige mogelijkheden zijn verkend die passen bij de aanwezige authentieke kwaliteiten van het kasteel.

De vraag daarbij is; welke exploitatie zou ertoe te voegen zijn? Is het idee mogelijk om in het koetshuis nog zes hotelkamers te maken? Is het haalbaar om de tuin en het park ook als rijksmonument te rangschikken, zodat er meer kans is op subsidie voor onderhoud? Voor het onderhoud van het kasteel is de subsidie instandhouding monumenten (SIM) aangevraagd voor de periode van zes jaar. Daarnaast adviseren we over de tuin en het park. We maken een jaarlijks onderhoudsplan. Om voor subsidie voor het tuinonderhoud in aanmerking te komen, zou het park geregistreerd moeten zijn als rijksmonument. Zou dit mogelijk zijn voor de tuin en het park van kasteel Wittem? Voor dit onderzoek is het belangrijk te achterhalen hoe de oorspronkelijke elementen van de tuin nog in de huidige vorm herkenbaar zijn. Het park De huidige tuinaanleg is begonnen bij de heer Merckelbach.

De laatste aanpassing van het park in de twintigste eeuw werd begeleid door landschapsarchitect W. van Heukelom. In 1731 is een complex van visvijvers door Ferdinand van Plettenburg aangelegd, tegelijk met de Wittemer Allee. Deze langgerekte vijvers lagen aan weerszijden van de Allee, een negende vijver werd naast het kasteel aangelegd. Een van deze vijvers werd door de molen in gebruik genomen, als molenvijver. Deze watervoorziening naar de Wittemermolen was een verplichting voor kasteel Wittem, zo bleek uit een oud contract van erfdienstbaarheid. Het bijzondere is dat de vijvers zich van oudsher vullen met kwelwater; bronwater dat vanuit de bodem opkomt vanwege de ligging aan de Geul. Dit kwelwater is heel zuiver. Twee van deze vijvers zijn nog aanwezig. We hebben het landgoed gerangschikt onder de Natuurschoonwet 1928, zodat er belangrijke fiscale voordelen zijn.

Het beheer en onderhoud Het vast dagelijks beheer wordt door Klement Rentmeesters verzorgd. Hierbij regelen we alle zaken zoals het onderhoud van de tuin, het gebouw, het park en de waterpartijen. De contacten met alle externe betrokkenen zoals met de gemeente, de provincie en de buren horen daar ook bij. Er is officieel boom technisch onderzoek gedaan volgens VTA-methode (Visual Tree Assessment). Dit onderhoud wordt ook verplicht vanuit veiligheidsredenen, wanneer het object is opengesteld voor publiek. Het boom technisch onderhoud wordt uitbesteed aan een extern bedrijf. We begeleiden al deze processen.

Tot vandaag de dag is er elke dag een tuinman aan het werk. Een fietspad De Wittemer Allee naar Wijlre is een drukke weg zonder fietspad. Vanuit de provincie is het traject gestart deze weg fietsveilig te maken. Dit pad kan aan weerszijden van de weg worden gemaakt, maar dit behoort tot het grondgebied van kasteel Wijlre. Hier zou kasteel Wittem dan grond voor af moeten staan. Deze onderhandelingen met de provincie worden ook uitgevoerd door Klement Rentmeesters. Wat het fietspad betreft is uiteindelijk gekozen om het pad aan de oostzijde van de Wittemer Allee aan te leggen. Daardoor wordt voorkomen dat het landgoed over de gehele lengte grond moet afstaan.

Resultaat

Kasteel Wittem heeft momenteel een rendabele exploitatie, het hotel heeft een upgrade gekregen. Het bedrijf zich richt tot een hoog segment. Kenmerkend voor een rentmeester is om het gehele landgoed te beheren, de zakelijke en praktische kant. Onderhoud aan gebouwen, tuin en park en water en alles wat erbij komt kijken. De Subsidie Instandhouding Monumenten is voor de gebouwen aangevraagd en de rangschikking van het park onder de Natuurschoonwet 1928 is een feit. Dit zijn de zaken die Klement Rentmeesters op kasteel Wittem heeft geregeld, of in gang heeft gezet en zal voortzetten. We blijven als rentmeester actief voor alle vraagstukken die zich op het landgoed afspelen. We ontzorgden de eigenaar daarbij volledig.

Geschiedenis kasteel Wittem

Wittem was vroeger de grootste gemeente van Nederland. Dit had te maken met de ligging tussen Maastricht en keizerstad Aken. De rijksweg hiertussen heette vroeger de Oude Akerweg, dit was een heirweg, een verharde lange afstandsweg aangelegd door de Romeinen. Wittem betekent het huis ‘heim’ bij de eik. Kasteel Wittem is bijzonder vanwege de hoge cultuurhistorische waarden met een historie die teruggaat tot omstreeks 1100 en mogelijk zelfs nog ouder. Gesuggereerd is dat hier al een vroegmiddeleeuwse curtis gestaan heeft, een hof. Het kasteel is in de loop der tijd, onder andere door oorlogshandelingen, zwaar beschadigd geweest. Van het huidige kasteel, dat bestaat uit twee haaks op elkaar staande vleugels met een toren, wordt de westvleugel als 13e- eeuws beschouwd. Tot 1220 was de grond van het kasteel in eigendom van de St. Jacob abdij in Luik.

De Julemonts, een familie uit Luik, kocht deze grond en breidde het bestaande object uit tot een kasteel met een grote stenen toren. Door de jaren heen werd kasteel Wittem een sterke burcht met zeven torens. Karel de Vijfde heeft er nog overnacht de dag voordat hij in Aken tot keizer gekroond werd. In 1679 is een gedeelte vernietigd door Franse troepen. Sinds 1764 woonde familie Merckelbach op het kasteel en restaureerden het naar de neogotische staat. Zij hebben ook het park aangelegd rondom het kasteel. In 1968 werd het kasteel een restaurant, tegenwoordig uitgebreid met een exclusief hotel. Het poortgebouw staat nog apart ingeschreven in het monumentenregister als ‘SLOTHOEVE van natuursteen en baksteen, ten dele met speklagen van mergel. Voormalig poortgebouw met dichtgemetselde spitsboogdoorgang, waarboven een nis in gebeeldhouwde omlijsting, 16e- eeuws’.

Kasteel Strijthagen had mijnschade geleden en was alweer zes jaren in het bezit van de Gemeente Landgraaf. In 2016 kochten de Russische beeldend kunstenaar Alexander Taratynov en kunstschilderes Katja Taratynova het in een matige staat verkerende rijksmonument. Uniek is het ensemble van het compact op elkaar gebouwde kasteel, de rentmeesters woning en aangrenzende bijgebouwen in carré-vorm. Samen met de Gemeente werd een restauratiesubsidie aangevraagd bij de Provincie Limburg. Deze bedroeg ongeveer 40% van de in de tonnen lopende totale restauratiekosten.

Herbestemming Artland

Met het concept Artland realiseren Alexander en Katja in 2016 de herbestemming van het landgoed. Artland moet een belangrijke rol gaan spelen in de culturele en economische ontwikkeling van de regio Parkstad. Het landgoed moet vrij toegankelijk zijn voor kunstminnend publiek. Indrukwekkende bronzen beeldhouwwerken van Alexander staan te pronken in de groene parktuinen. De doeken van Katja vormen een kleurrijk samenspel van Europese Avant-Garde en Russisch Realisme in het authentieke kasteelinterieur.

Het kasteel wordt verhuurd als groepsaccommodatie en in de bijgebouwen zijn appartementen en een werkatelier gelegen, waar jonge kunstenaars uit het buitenland ervaring op kunnen doen. Alexander heeft plannen om tentoonstellingen naar Landgraaf te halen en in samenwerking met een hoogleraar van de Universiteit Moskou een gespecialiseerde vakopleiding op te zetten. Doel is binnen afzienbare tijd een kunstenaars-scène te ontwikkelen door middel van het artist in residence-concept.

Beheer en exploitatie

Rentmeester Frank Klement: “Na enige jaren van exploitatie is Klement Rentmeesters als sparringpartner in beeld gekomen om de eigenaren te begeleiden bij enkele specifieke vraagstukken op het gebied van beheer en exploitatie. Wij denken mee in juridische vraagstukken en de begeleiding en directievoering hiervan. Enerzijds als het gaat om beheer; ervoor zorgen dat de conditie van pand, park en tuin goed blijven. Anderzijds op het gebied van exploitatie: ervoor zorgen dat de kosten en opbrengsten geoptimaliseerd worden”.

Door middel van een Quick scan en op basis van gesprekken, referenties, ervaring en benchmarkcijfers brengt Klement Rentmeesters een gedegen advies uit als het gaat om de exploitatie van een rijksmonument. Specifiek voor Kasteel Strijthagen behelzen de vraagstukken van de opdrachtgever de begeleiding in de aanpassing van het bestemmingsplan, subsidie aanvragen voor het onderhoud van de opstallen en het park en ondersteuning bij het ontwikkelen van een toekomstbestendig businessplan.

Beheer en onderhoud

Frank: “Een belangrijke rol die Klement Rentmeesters vervult op landgoed Strijthagen is die van bemiddelaar. Bij het beheer van een landgoed zijn immers diverse partijen betrokken. Zo heeft de familie Taratynov gronden gepacht van de Gemeente Landgraaf. Kasteel Strijthagen is omringd door de openbaar toegankelijke parktuinen met visvijvers en door eigendom van Natuurmonumenten. Het onderhoud van de vijvers wordt gedaan door de vissersvereniging. Gedegen onderhoud van de parktuinen is voor de verdere groei en ontwikkeling van het concept Artland van noodzakelijk belang. Wij maken ons dan ook hard voor de verbinding tussen de diverse betrokken partijen, zodat een vruchtbare toekomst van het landgoed zeker gesteld wordt”.

Het onderscheidend vermogen van Klement Rentmeesters ligt in de specialisatie op het gebied van landgoederen en meer specifiek in de kennis van monumenten. Met een breed team aan vakspecialisten zoals architecten, rentmeesters, makelaars en bouwkundigen biedt Klement Rentmeesters gedegen advies op het gebied van onderhoud en exploitatie, subsidiemogelijkheden, planologie en andere mogelijke vraagstukken die spelen bij landgoederen en monumenten zoals landgoed Kasteel Strijthagen.

De toekomst van landgoed Strijthagen

De toekomst van Kasteel Strijthagen ligt in handen van dochter Agasha. Momenteel legt zij haar visie op de exploitatie van Artland en Kasteel Strijthagen vast in een businessplan. Klement Rentmeesters onderzoekt samen met de familie Taratynov welke kansen en mogelijkheden er liggen om het concept Artland definitief een goede landingsplek te geven en daarmee de continuïteit van het onderhoud en het gehele gebied te waarborgen.

Partijen verbinden om gezamenlijk het (re)creatieve concept Artland een stevige toekomst te bieden. Zodat ook de volgende generaties Taratynov mogen resideren op het bezit Strijthagen. Maar ook dat Artland en landgoed Strijthagen een bijdrage leveren aan de toeristische en culturele groei van Parkstad en dit prachtige erfgoed in Landgraaf bewaard kan blijven.

De Artland gallery is iedere zaterdag en zondag tussen 12.00 uur en 17.00 uur geopend. Voor het kasteelbordes treft u de originele bronzen beelden van Rembrandts Nachtwacht. Wanneer u een wandeling maakt door de parktuin en over de binnenhof kunt u genieten van het schouwspel aan kunstwerken. Neem voor meer informatie een kijkje op de website.

Roozen Van Hoppe Groep ging een grote uitdaging aan door voormalige Abdij ‘Onze Lieve Vrouw van Koningsoord’ In Berkel-Enschot te renoveren en herbestemmen. Het is een prachtig klooster pand. “Samen kunnen wonen en leven” was leidend bij de conceptontwikkeling tot een multifunctioneel centrum. In het klooster bevinden zich 44 starterswoningen, een restaurant, kinderdagverblijf, bibliotheek, stadswinkel en cultureel centrum. Met de nieuwbouw van 55 senioren naast het klooster is het concept compleet.

Lisanne van der Lubbe is verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie. Collega Rob Massuger is verantwoordelijk voor het onderhoud. Klement2 Rentmeesters hielp met het opzetten van technisch beheer en maakte voor het klooster een meerjaren onderhoudsplan. Daarnaast dienden we met succes een subsidie aanvraag in voor regulier onderhoud bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. “Het is stil in het klooster, het restaurant is gesloten, net als het kinderdagverblijf. Ik verheug me nu alweer op 11 mei als het kinderdagverblijf weer opengaat”, aldus Lisanne.

“Natuurlijk heeft Corona ook invloed op de exploitatie van dit concept. Het restaurant is uiteraard gesloten, waardoor we veel omzet van de eigen bewoners maar ook van de buurt missen. Wel is het restaurant iedere zondag van 17 tot 19 uur open voor afhaalmenu’s. Vooral het Spareribs concept is een knaller. De bibliotheek is ook gesloten, maar voor de senioren is een online boeken service opgezet: online boeken bestellen die vervolgens thuis worden bezorgd. Wanneer de Stadswinkel weer opengaat is nog niet bekend en de activiteiten in het cultureel centrum liggen ook nog stil” aldus Lisanne.

Op de vraag of er onderhoudswerk naar voren wordt gehaald omdat diverse ruimte nu goed voor onderhoud bereikbaar zijn, antwoordt Rob ontkennend. “We houden ons in hoofdlijnen aan het Meerjaren Onderhouds Plan die rentmeester Arthur Jansen en bouwkundige Mariëtte Horsch voor ons hebben gemaakt. Het is een duidelijk plan en geeft veel rust in de organisatie. Het was een zeer welkome aanvulling op de hectische tijd die sinds de oplevering van het complex achter ons ligt. We hebben goede onderhoudscontracten afgesloten en we weten feilloos wat er wanneer moet gebeuren”.

Lisanne stelt blij te zijn met de gemeente Tilburg als hoofdhuurder van de bibliotheek, stadswinkel en het cultureel centrum. “Dat geeft zekerheid en zijn verbindende factoren voor de inwoners van Berkel-Enschot. Als we weer opengaan ben ik benieuwd wat de huurders gaan doen. We hebben in het restaurant gelukkig drie in- en uitgangen en de tafels zullen wel verder uit elkaar gezet worden. En in de bieb kun je ook vanaf twee kanten naar binnen en buiten. Volgens mij gaat dat wel goed komen”

Het voormalig Trappistinnenklooster was erg naar binnen gekeerd. De Trappistinnen waren zelfvoorzienend en geïsoleerd van de buitenwereld. In tegenstelling tot vroeger zal het bij Woonlandschap Ons Koningsoord volledig om verbinden en ontmoeten draaien. Roozen Van Hoppe keek verder dan alleen stenen: er is nadrukkelijk rekening gehouden met de mensen en de toekomst van het pand. Zij hebben het voor elkaar gekregen om de authentieke elementen intact te houden en zorgvuldig terug te plaatsen. Ondanks de vernieuwing heeft het pand toch haar oude ziel gehouden door een fraaie architectuur.

De kunst volgens Hendrik Roozen is niet alleen om een mooi gebouw neer te zetten, maar ook om ervoor te zorgen dat mensen hier gelukkig in kunnen zijn. Het moet een omgeving zijn waarin mensen in goede harmonie kunnen samenleven. En dat is erg goed gelukt: waar vind je dat nu in één concept: ruimte voor kleuters, starters en senioren. Eén van de meest speciale aspecten van Ons Koningsoord (www.onskoningsoord.nl) is dat er een zogenaamde Woon community 2.0 gevormd is. Door community 2.0 ontstaat er een participatiemaatschappij. Starters en senioren helpen elkaar, net zoals vroeger. Enkele uren per week verhalen uitwisselen, boodschappen doen, tuinieren of de krant voorlezen in ruil voor een betaalbare huur in een prachtige omgeving. Dat smaakt naar meer toch?