Objectbeschrijving
Net voor men Voerendaal binnenkomt via het kleine spoorviaduct, ligt aan de rechterkant het eeuwenoude kasteel Puth. Wat opvalt is dat het kasteel geen enkele toren heeft, iets wat bij kastelen zeldzaam is. Wel stond er tot in het midden van de 20e eeuw een torentje op het mansardedak van het hoofdgebouw, een zogenaamde dakruiter, met een klok. Dit is bij een renovatie verwijderd. En daarom moet het charmant gelegen kasteel het doen met een robuuste U-vormige voorburcht met bijzonder veel schietgaten en een omgracht rechthoekig hoofgebouw op een eiland.
Vroeger had het kasteel een zadeldak met twee spitse topgevels aan weerszijden. Het huidige mansardedak is er gekomen omdat de zolder van het hoofdgebouw ging dienen als graanopslag. Blijkbaar waren voor de bewoners de agrarische functies belangrijker dan de recreatieve mogelijkheden van een buitenhuis! Wat het exterieur betreft is er voldoende bewaard gebleven om een indruk te geven van het oorspronkelijke bouwwerk, omringd door prachtige natuur.
De Klantvraag
Het kasteel en de voorburcht waren toe aan restauratie, hiervoor is passend advies en begeleiding nodig. Hoewel het landgoed over ca 50 hectare landbouwgrond beschikt, wenste de eigenaar een gedeelte hiervan niet langer te verpachten, maar ze om te vormen tot natuurterreinen. Een mooie ambitie met als doel dat de bodem zich herstelt en er een rijke biodiversiteit ontstaat. Voor de landbouwgrond wordt een productiewijze en visie beoogd die in lijn ligt met de nieuwe natuurgronden van het landgoed.
Onze aanpak
We ontwikkelden als eerste een landgoed visie waarin voor de lange termijn het gebruik van de percelen werd vastgelegd. Bestaande pachtovereenkomsten zijn herzien. Het doel is revitalisatie van het gehele landgoed inclusief de landbouwgronden en natuurgronden, bossen en beekdalen, het kasteel, de voorhoeve, de watermolen en twee boeren erven. De kernvraag was: hoe kan de aanstaande natuurgrond zich het best ontwikkelen en kan ook hier een geschikte samenwerking voor gevonden worden?
Er is een intensief proces gestart met de gemeente, opdrachtgever, architect en onze adviseur ruimtelijke ordening. We hebben de tijd genomen voor zorgvuldig overleg met de opdrachtgever waarin de ambities van de landgoedeigenaar zijn vastgesteld. Er is veelvuldig overleg gevoerd met de gemeente ten behoeve van het wijzigen van het bestemmingsplan, waarbij de keuze is gemaakt voor een gemengde landgoed-bestemming te gaan. Voor de restauratie van kasteel en de voorburcht is een historisch en bouwtechnisch onderzoek uitgevoerd en de functiemogelijkheden geïnventariseerd. Hiervoor is een subsidieaanvraag gedaan.
Strategie
Subsidiestelsel Natuur en Landschap
Er werd gekozen voor inscharing van vee op de aangewezen natuurterreinen, die uit kruidenrijke graslanden bestaan. Op deze manier wordt de vegetatie dankzij het vee in balans gehouden en ontwikkelt het zich op natuurlijke wijze tot een zuiver natuurterrein. De inkomsten die hier voorheen uit pacht verkregen werden, worden deels gecompenseerd door de keuze om de nieuwe natuurgronden ter beschikking te stellen voor inscharing. Daarvoor betaalt de veehouder een jaarlijkse vergoeding. Daarnaast is er de SNL-subsidie voor het natuurbeheer aangevraagd (Subsidiestelsel Natuur en Landschap).
Puth's perfecte partner en pachter de Poshoof
Voor de agrarische gronden is de perfecte partner en pachter gevonden: de Poshoof. Een lokale boerderij aan de rand van Maastricht die op biologische wijze gewassen verbouwt. Door bijvoorbeeld de ‘directzaaitechniek’ toe te passen wordt het bodemleven gestimuleerd en stabieler gemaakt. In combinatie met vaste rijpadensysteem langs de teeltbedden verbetert de bodemvruchtbaarheid. Bij deze biologisch werkwijze kan er jaar na jaar vanaf de omschakelings- en bodemherstelperiode meer opbrengst gegarandeerd worden. De Poshoof is sinds vijf generaties een boerderij van de familie Niesten. De geschiedenis van de familie op de oude hoeve gaat terug tot 1870! Ze verkopen op kleine schaal en aan lokale afnemers, zoals brouwgerst voor Gulpener bierbrouwerij. De samenwerking met deze duurzame bierbrouwer, om de hoek van kasteel Puth en boerderij de Poshoof vormt een mooi driehoek in het duurzaamheidsproces.
Resultaat
Klement Rentmeesters voert het pachtbeheer uit, houdt toezicht op de afspraken en termijnen en de halfjaarlijkse pachtbetalingen. De bestaande situatie van Landgoed kasteel Puth lijkt veel op de meest oorspronkelijke situatie van het landgoed. Landgoed Kasteel Puth beschikt over een grote U-vormige hoeve met groot erf. Het geheel is een prachtige locatie voor passende activiteiten uit de regio die daardoor het complex met haar nieuwe visie draagvlak geven. Wat de natuurterreinen betreft, ook hier is beweging, namelijk dankzij kuddes vee die grazen op het landgoed. Het maakt maaien noch bemesting niet nodig.
Biologische bewerking
De pachtconstructie en inscharing van vee bieden stabiele inkomsten voor een onbepaald lange periode. Er is voor geliberaliseerde pacht gekozen waarbij twee verschillende overeenkomsten van toepassing zijn. Één hiervan geldt gedurende drie jaar voor het terrein waar mogelijk nog een natuurambitie op ligt. In dit geval toegepast voor de uitbreiding van de bestaande golfbaan. Het tweede gedeelte kan voor zes jaar gepacht worden voor regulier gebruik. Deze regeling van meerdere jaren biedt flexibiliteit voor de pachter. Hij kan van een langere periode uitgaan en daarmee is de omvorming naar biologische bewerking haalbaar. Waterschapslasten worden doorberekend aan de pachter.
De omvorming van de landbouwgronden is een mooi langetermijnproces, waarbij het landgoed dankzij de natuurgronden wordt opgewaardeerd en de bodemkwaliteit zal verbeteren, zowel voor de graslanden als de biologisch bewerkte landbouwgrond. Landgoed kasteel Puth mag een voorbeeld vormen voor andere (deels) agrarische landgoederen die een vitale toekomst tegemoet wensen te gaan.
